İngiliz tarihçi Caroline Finkel'in geçtiğimiz yıl Amerika ve İngiltere'de yayınlanan ve büyük yankı uyandıran kitabı "Osman's Dream: The History of the Ottoman Empire", Rüyadan İmparatorluğa Osmanlı (Timaş Yayınları) adıyla Türkçeye çevrildi. Kitap, Osmanlı'nın (1300-1923) yaklaşık 600 yıllık öyküsünü tek ciltte anlatıyor. En büyük derdinin 'Osmanlı'ya olan oryantalist-şarkiyatçı bakışı silmek ve Osmanlı tarihini normalleştirmek' olduğunu söyleyen Finkel, Batı'nın bu tarz önyargılardan kurtulması gerektiğini dile getiriyor. Finkel, Osmanlı'nın Cumhuriyet'in kuruluşuyla değil, Atatürk'ün Nutuk'u ile sona erdiğini savunuyor. Caroline Finkel ile kitabını ve Batı'nın Osmanlı tarihine bakışını konuştuk.
'Rüyadan İmparatorluğa Osmanlı'nın, diğer Batılı yazarların Osmanlı tarihi kitaplarından ne farkı var?
Baştan sona imparatorluğun hikâyesini anlatan çok az sayıda eser var. Osmanlı tarihini kronolojik olarak bütünüyle ihtiva eden başka kitaplar da yazılmış; ancak keyif ve eğlence kısmını, hakikatlere sadık kalma düsturunun önüne koymuşlar. Bunların geçmişe dair anlayışımızı derinleştirdiğini söyleyemeyiz.
Kitap İngiltere'de ve Amerika'da ilgiyle karşılandı...
Şu sıralarda kitap Yunanca, Rusça ve Felemenkçeye çevriliyor. İngilizce edisyonu Türkiye'de de iyi sattı. İmparatorluğun baştan sona hikâyesini yazarak ve her döneme eşit ağırlık vererek umarım okurların olayların gelişimi ve Osmanlı tarihi boyunca süregitmiş olan bağlantılar hakkında daha sağlam fikir binası inşa etmelerine yardımcı olabilmişimdir.
Bu çalışmanız, Batı'nın Türkiye'ye olan bakışını değiştirir mi?
Avrupalıların Türkiye hakkındaki görüşlerini değiştirmeyi, bir kitaptan beklemek çok fazla olur. Ancak, Osmanlı'nın geçmişinin anlatımından 'egzotik' ve yabancı öğeleri çıkartarak bir tarih yazmaya çalıştım. Öykü tarzı tarih anlatımı İngiltere'de başarılı ve sevilen bir türdür. Roma İmparatorluğu, Habsburg İmparatorluğu, Çin Hanedanlığı hakkında böyle eserler vardır. Ben de Osmanlı tarihini öykü tarzında yazmak istedim. Diğer mekân ve zamanlar hakkında yazılmış eserler kadar ciddiye alınsın diye kendime Osmanlı tarihini 'normalleştirme' görevini biçtim.
Peki, Osmanlı tarihi normal değil mi?
Her devletin tarihine aynı tarihî düsturlara göre yaklaşmak gerekir. Kolaysa gelin de İngiltere veya Fransa tarihini, tarihsel delillere dayandırmadan, atmasyonla dolu olarak yazın. Ama Osmanlı dünyasını, 'zırt pırt' savaşa çıkan, savaşmadığı zamanlarda işi gücü hareme uğramak olan sultanlar, kesesini doldurmaktan başka derdi olmayan vezirler ve dünya görüşlerinde tamamen yobaz ulema takımı gibi gerçekle ilgisi olmayan klişelerle dolu bir mekân olarak yazabilirsiniz! Bugüne nasıl geldiğimizi bilmek için geçmişe dair bilgimizi çok daha zenginleştirmemiz gerektiğine inanıyorum. Tarih bir süreçtir ve gerçek insanların hayatı hakkındadır. Tarihimizi yapan insanlara saygı duymamız gerekir; ister padişah ister köylü olsunlar.
Kitap, Osman Gazi'nin gördüğü rüya ile başlıyor ve Nutuk ile bitiyor...
Osman Gazi'nin gördüğü rüya en bilineni ve en uzun süre anlatılagelmiş olanıdır. Kitaba başlamak için bana güzel bir nokta gibi geldi. Her kitabın bir espriye ihtiyacı vardır. İmparatorluk gerçekte Cumhuriyet'in 1923'te ilan edilmesiyle değil Atatürk'ün Nutuk'uyla sona ermiştir. Nutuk, Atatürk'ün imparatorluğu her yönüyle devirmek için kullandığı meşru ve makul mazereti, yeni bir dünya bina etme vizyonunun beyanatıydı. Nutuk'un gerçekten olmuş olaylara vurgu yapmasına ve Osman Gazi'nin rüyasının inkârı mümkün olmasına rağmen her ikisi de bu liderlerin kurdukları devletleri meşrulaştırmak için kaydedilmiştir.
Türk tarihçilerinin kitaba bakışı nasıl?
Bu konuda bir şey söyleyebilmek için çok erken! Türk tarihçilerin kitabın Türkçesini okumaları İngilizcesini okumalarından daha kolay olacak; yani daha çok kişi anlayabilecek. Bakalım; ne diyecekler!
Osmanlı tarihi çalışmalarına nasıl başladınız?
Türkiye'ye 1970'lerde, tıpkı Kolomb'un Amerika'yı yelkenliyle keşfetmesi gibi geldim ve bildiğimden çok daha farklı bir Türkiye buldum. Türkiye'ye büyük bir tutkuyla bağlandım ve mümkün olduğunca sık ziyaret ettim. Daha sonra Türkiye'yi ve tarihini akademik ortamda çalışma fırsatım oldu. Bunu ekonomik sebeplerle tercih etmedim; zaten çok az tarihçi zengindir. 1981'de üniversiteye Osmanlı hakkında doktoramı yapmak için döndüm. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri'ne darbenin hemen akabinde gelmeme rağmen belgelere ulaşmam zor olmadı.
Türkiye'deki 'resmî tarih' konusunda ne düşünüyorsunuz?
Resmî tarihle ne anlatılmak isteniyor, hâlâ anlamış değilim. Kitabımı okuyan birçok Türk, daha önce hiç bilmedikleri şeyleri öğrendiklerini söyledi. Sultanları ve Osmanlı'nın savaşlarını biliyorlarmış; fakat olaylar arasındaki bağlantılar hakkında çok az fikirleri varmış. Ecdatlarının yazdığı tarihi anlama adına, kitabımın daha bütün bir resim çizdiğini söylüyorlar.
Musa İğrek, İstanbul
Zaman Gazetesi
11/01/2007
http://www.zaman.com.tr/cuma_caroline-finkel-osmanli-tarihini-normallestirdim_485827.html
Yorumlar
Yorum Gönder